Saturday, December 5, 2015

Văn hoá “cởi giày”

Huy Phương


(hình: Huy Phương)
Từ ngày sang Mỹ tôi không bao giờ sắm những đôi giày có dây. Thật là phiền phức khi vào nhà người khác phải đứng lom khom, chân co chân duỗi để tháo chiếc giày ra, trước khi bước vào nhà, cho vừa lòng gia chủ. Với đôi giày không dây, chỉ cần tuột ra hay xỏ vào nhanh chóng rất tiện lợi. Có hôm chưa kịp cởi giày, đang bận bắt tay bắt chân thì bà chủ nhà đã thẳng thừng gọi ông chồng: “Anh nhắc mấy ông bạn cởi giày ra!”

 
Có nhà lại cẩn thận treo một cái bảng nhỏ ở ngay cửa bằng tiếng Anh, còn hơn là ở cửa chùa hay nhà thờ Hồi Giáo: “Take off your shoes before entering!” Làm như gia đình này suốt năm chỉ tiếp toàn khách Mỹ. Khách Việt không biết tiếng Anh chắc phải nhờ chủ nhà phiên dịch, nhắc nhở.

Liệu khách đến thăm có dị ứng với loại bảng “chào mừng quan khách” này không?

Vẫn biết  vợ chồng ông bạn quí cái sàn nhà gỗ bóng loáng hay chiếc thảm đầy màu sắc hơn cái tình bạn hay cái thân thằng bạn mới bước vào nhà, nhưng lâu rồi thành quen, không còn thấy khó chịu nữa. Mới bước qua cửa hay trước khi chủ nhà mở cửa cho vào, khách đã vội líu ríu khom mình, vội vã cởi đôi giày ra, nhiều khi để ngay ngoài bậc cửa kẻo thất lễ. Đôi khi vợ chồng chủ nhà nói mấy câu ngăn cản khách sáo cho có lệ, mà không hẳn là cương quyết, thì thôi cũng cứ cởi đôi giày ra cho phải phép.

Buồn cười là những đôi giày dép của khách lại được để lại trên tấm thảm chùi chân mang chữ “Welcome” đặt trước cửa nhà!

Cái gì quen làm đã thành nếp thì người ta gọi đó là văn hoá, một thứ văn hoá đặc biệt Việt Nam, mặc dầu không thấy sách vở nào ở hải ngoại của các nhà biên khảo văn hoá ghi rằng vào nhà người Việt Nam thì phải cởi giày, đi chân không. Thứ văn hoá này được miễn trừ trong những lễ cưới hỏi, không lẽ nhà trai đến, hai tay bận bưng mâm cau trầu hay đang khiêng con heo quay thì tay đâu mà cởi giày. Cứ tưởng tượng một đoàn người ăn mặc chỉnh tề, đàn ông complet-cà vạt, đàn bà áo dài, vòng vàng sáng loé, mà đi chân đất như lính thời Minh Mạng, Tự Đức thì thật khó coi.

Không thể đem cái thói quen cởi giày ở Sài Gòn ra áp dụng cho hải ngoại. Nền nhà lót gạch bông của người Sài Gòn là cái giường ngủ, không thể đem đất cát, bụi bặm trên đường phố dơ bẩn vào nhà. Tôi đã sống ở Sài Gòn hơn 10 năm, nhà chật, căn gác nóng hầm hập thì cái nền nhà lót gạch bông vừa là bàn ăn, vừa là giường ngủ. Khách ở xa về, cũng không khách sáo, trời mát thì trải chiếu ra, nóng nực thì chùi sàn cho sạch, có khi ở trần nằm cho mát lưng. Ai mà nhẫn tâm mang giày đi dép vào cái nền nhà này? Nhưng ở Mỹ lại khác, ăn có nơi, ngủ có chỗ, không phòng riêng thì cũng nằm tạm trên cái xô-pha, còn nền nhà là chỗ đi lại, vì sao lại phải trân trọng nó như thế?

Ở Mỹ này đường sá, sân nhà không có một tí rác hay bụi bặm, tưởng có thể nằm lăn ra đó mà ngủ một giấc cũng sướng cái thân, đương nhiên đôi giày không dẫm bùn hay đất cát, làm sao có thể làm dơ bẩn hay trầy trụa sàn gỗ hay thảm lót nhà ai.

Một người Mỹ đã bày tỏ chuyện “cởi dày” trên một trang mạng như sau: “Đối với nhà tôi, tôi yêu cầu mọi người mang đôi giày của họ vào nhà, trừ khi thực sự giày họ bẩn thỉu vì dính bùn đất - mà tôi đã không lần nào thực sự thấy như vậy. Chuyện này có thể xẩy ra, nếu bạn sống trong một trang trại, nhưng đó lại là một câu chuyện khác. Chúng tôi có tấm thảm dừa đặt trước cửa để cho khách chùi chân rồi!”
Ở Sài Gòn, nạn vào chùa mất dày dép là chuyện thường tình. Có lần ông bạn tôi vừa đi du học ở Okinawa về cho một đôi dép Nhật bằng da tốt, vào chùa lạy Phật ra thì không tìm thấy dôi dép mới nữa. Nếu như biết đôi dép nào của thằng kẻ cắp bỏ lại thì cũng mang tạm vào cho đỡ đau chân, cuối cùng cũng phải đi cà nhắc, lội bộ ra xe.

Trong chúng ta, những người ra đến hải ngoại ngày hôm nay, trừ trường hợp những người giàu có, may mắn, sung sướng từ Việt Nam ra đi bằng máy bay, đến Mỹ đã có sẵn nhà cao, cửa rộng, chưa có một ngày cơ cực, còn thì hầu hết đã trải qua những ngày khốn khó, đau khổ trong chiến tranh, chết chóc, chạy loạn, bị tù đày, đi thăm nuôi, đi “kinh tế mới,” vượt biển, mưa nắng chạy chợ trời…Có lúc ở gần cái chết, chỉ mong được với tay nắm được cái sống, lúc đói chỉ mong có miếng cơm, lúc chia cắt chỉ mong có một giờ đoàn tụ. Những giờ tuyệt vọng lúc đó, của cải vật chất, tiền bạc, danh vọng chỉ là những thứ mờ nhạt, phù du.

Bây giờ ra hải ngoại, chúng ta có đủ tất cả: cái nhà đẹp trên đồi, cái xe đời mới, một đàn con khoa bảng, có đời sống tự do, đã đi du lịch nhiều nơi, có sức khoẻ, giàu sang…  Nhưng cũng vì vậy chúng ta bắt đầu thấy quý cái thân, yêu cái nhà, không nấu nướng cho đỡ hôi, giữ cái thảm cho sạch sợ bạn bè dẫm phải.

Cũng ở hải ngoại này, khách có mời mới có cơ hội đến, khách muốn đến cũng phải xin phép trước chủ nhà, cũng không ai nhàn rỗi lê la từ nhà này sang nhà khác mà chuyện trò, đấu láo. Một gia đình trung lưu, mỗi năm may ra cũng chỉ có khoảng chục khách quen tới nhà, nên bộ salon ở phòng khách mọi nhà chỉ để cho người trong nhà chứ ít khi dùng để tiếp khách. Nếu có người hàng xóm hỏi thăm, ông giao hàng, hay người đi truyền đạo, thì cũng chỉ hé cửa thò đầu ra ngoài nói năng chốc lát, đâu có để ai giẫm lên cái thảm nhà mình. Vậy thì ai là người bước vào cửa nhà mình, nếu đó không phải là con cháu, họ hàng, bạn bè thân quý? Nếu thật sự, người ta không quí gia đình mình, chẳng ai dư thời giờ, rỗi rảnh mà bước vào ai!

New International Version (2011) có ghi: "Đừng đến gần hơn," Thiên Chúa phán. "Cởi giày của bạn ra, nơi mà bạn đang đứng là Đất Thánh." Mà ngôi nhà của bạn có là Đất Thánh hay không?

Bạn nghe tôi đi, hãy kiếm một đôi giày không dây như tôi, hoặc đừng bước vào nhà ai nữa, nếu cảm thấy họ quý cái thảm sạch của nhà họ hơn là tình ruột thịt, tình bằng hữu, tình đồng hương và cả tình người. Con chó kiểng được cưng còn được chạy nhảy trên tấm thảm là vì nó không biết mang giày, nên không phải cởi ra.

Với lại “một đời ta, ba đời nó” như ông bà ta đã nói: cái thảm, chiếc xe, ngôi nhà… đôi khi còn trơ trơ ra đó mà tên người đã nằm trên trang cáo phó rồi cũng nên.


 
Huy Phương

_______________________________________________________________________

9 comments:

  1. Ở Mỷ này có nhiều người Việt hai Lúa,bà con than tộc hay anh chi. em nếu còn nghèo chẳng những phải cởi giày còn phải vào cửa sau,cửa trước chỉ dành cho bạn bè ở Việt nam qua du lịcl hay ở Mỷ đã có địa vị trong xả hội hay tài sản,những người này không phải cởi giày,có khi còn được chủ nhà ôm hôn khi mang giày qua cửa,đó là sự thật -

    ReplyDelete
  2. Có một lần, vào Mùa Hè Đỏ Lửa tôi từ Dakto về Pleiku trong bộ quân phục "còn thơm mùi thuốc súng", ghé thăm một người bạn. Bạn lên tiếng chào. Tôi vừa bước vô nhà thì người giúp việc lau nền nhà ngay. Từ đó tôi "không dám" ghé thăm bạn ấy nữa.

    ReplyDelete
  3. Chuyện này không có gì để bàn cải, nếu mình đã sống ở nước văn minh tiến bộ thì rước khi bước vào nhà người ta thì phải lịch sự cổi giày thôi. Dù là mùa đông hay mùa hè ai cũng mang vớ nếu nhà người ta sạch thì vớ mình không dơ, nếu nhà người ta đơ thì vớ mình dơ theo nếu tiếc đôi vớ thì giặt còn không thì về nhà bỏ đôi với vào thùng rác cho rồi.
    Túm lại lịch sự tối thiểu ở các nước văn minh là vào nhà người khác là không nên mang giày. Người ta để bảng cổi giày là quá lịch sự rồi. Khi nào chủ nhà đề nghị "anh chị cứ mang giày vào" thì cứ mang nhưng riêng tôi dù chủ đề nghị tôi vẫn cứ cổi ra vì phép lịch sự tói thiể.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Thưa bạn Anonymous,
      Trường hợp tôi thì xin nói thêm thế này:
      Hôm đó là một ngày mùa hè, ngay trước ngạch cửa nhà bạn tôi có tấm vỉ lưới sắt để gạt đất ở đế giày và tôi cũng đã gạt đất ở đây. Mà tôi lại mang đôi giày lính với nhiều lỗ xỏ dây giày, nên tôi không tiện khom lưng xuống mà tháo dây cởi giày ra.
      Anh bạn tôi cũng là người lính nhưng khác với tôi là anh ấy được "da dẻ trắng hồng, tóc tai mẫu mực, áo quần ủi hồ thẳng nếp"; sao ảnh không hiểu cho tôi, hiểu cho chúng tôi là những người lính luôn đi bên cạnh những hiểm nguy, may ít rủi nhiều...

      Delete
  4. Thưa anh Phạm Lê Huy. Tôi không dám phê bình anh vì là chuyện của anh là xảy ra ở VN, tôi chỉ muốn đề cập đến bài viết của ngừ ở Mỹ này thôi. Cám ơn

    ReplyDelete
    Replies
    1. Thưa bạn Anonymous,
      Thì tôi cũng chỉ nói "chuyện cũ đã giúp tôi hiểu thêm... " đó thôi.
      Cám ơn bạn.

      Delete
  5. Nhà QN thì tiện lắm, nhà nào cũng lót gạch, và bạn bè tới thì có mục ra thẳng vườn sau nên chủ nhà luôn khuyến khích quí khách mang giày, ai lỡ cổi rồi cũng đề nghị mang vô lại để tiện ra vườn sau...

    Nói chung, nhà ở Mỹ thường lót thảm nên chủ nhà sợ dơ thảm, và khách cũng nên có ý tứ bỏ giày ra khi bước lên thảm. Còn nhà lót gạch như ỏ VN thì không cần lắm.

    Đó là nói chung, nhưng mỗi người mỗi tính ý. Và trong cuộc sống luôn có những trường hợp đặt biệt, phải biết du di đừng nguyên tắc quá.
    Nguyên tắc quá sẽ hõng .. mất đi bạn bè và thân hữu ..!

    ReplyDelete
  6. Đồng ý với cách giải thích của QN. Như chúng ta đã sống ở Mỹ ai cũng bận rộn đi làm và cuối tuần thì dọn dẹp nhà cửa, nếu càng ít việc vào cuối tuần thì đỡ mệt thêm 1 chút. Nhà nào có thãm mà đễ khách mang giày vào thì hút bụi mệt nghĩ, đừng nói chi nếu vào mùa đông đi giày vào nhà lôi nước và tuyết vào nhà làm ẩm ướt nhà có khi chưa kịp dọn dẹp thì sẽ hôi hám vô cùng, nhất là nhà bên Mỹ lúc nào cũng đóng cửa.
    Ai đã từng sống ở Mỹ thì đừng nên câu nệ về Văn hoá “cởi giày” và hãy nên thông cãm và hãy suy gẫm rằng ngay chính nhà mình đây cũng muốn thơm tho và sạch sẽ.

    ReplyDelete
  7. Nhà mình lát gạch nên khách muốn đi giày vào nhà hay thay giày tại cửa thì mình cũng có slippers cho khách thay . Khách ở đây bước xuống xe rồi đi mấy bước là vào nhà . Những ngày mưa gió chùi trên thảm cách mấy bước vào nhà cũng dơ như thường nhất là họ muốn ra thăm vườn mình, mình thì không ngại phải lau chùi nhà nhưng cũng thông cảm cho chủ nhà có lót thảm màu sáng .

    Những nhà lát sàn gỗ mà loại gỗ bây giờ không được tốt như ngày xưa, đi giày cao gót nhọn vào là sẽ để dấu vết lại sàn nhà .

    Bởi vậy mình đi vào nhà VN , thôi cứ cởi giầy ngay cửa chính cho khỏi mất lòng :-)

    ReplyDelete