EM BÉ ĐẦU TIÊN ĐƯƠC CHỈNH SỬA GEN:

Minh Hân Phan

Phần 1: Bối Cảnh

Vào ngày 18 tháng 12 năm 2025, một câu chuyện được đăng tải trên ABC News thu hút sự quan tâm rộng rãi khi KJ Muldoon - em bé đầu tiên trên thế giới được điều trị bằng liệu pháp chỉnh sửa gen theo cách cá thể hóa vừa tập những bước đi đầu tiên trong đời trước kỳ nghỉ Giáng sinh cùng gia đình. KJ được sinh ra với một bệnh di truyền cực kỳ hiếm và nguy hiểm có tên gọi là CPS1 deficiency, ảnh hưởng khoảng 1 trong 1,3 triệu trẻ em, và chỉ sau khi được điều trị bằng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR được thiết kế riêng theo gen của em, em đã có thể khỏe mạnh đi những bước thật dễ thương trong video đính kèm link bên dưới - Good Morning America

Sự kiện này không chỉ là bước tiến y học mới lạ nhất trong năm, mà còn mở ra những câu hỏi quan trọng về đạo đức, pháp lý và trách nhiệm xã hội khi con người bắt đầu can thiệp sâu vào bộ mã di truyền của sự sống.

Em bé được chỉnh sửa gen (gene-edited baby) là kết quả của việc con người can thiệp trực tiếp vào ADN ngay từ giai đoạn rất sớm của sự sống. Thông qua các công nghệ sinh học tiên tiến như CRISPR, các nhà khoa học có thể cắt bỏ hoặc thay đổi những đoạn gen được cho là gây bệnh di truyền. Về mặt y học, mục tiêu của phương pháp này là điều trị những căn bệnh hiếm, khó chữa, giúp trẻ em có cơ hội sống và phát triển bình thường.

Trường hợp của KJ Muldoon cho thấy tiềm năng to lớn của công nghệ chỉnh sửa gen trong lĩnh vực điều trị. Tuy nhiên, giới khoa học cũng thừa nhận rằng những hiểu biết hiện nay về tác động lâu dài của việc chỉnh sửa gen vẫn còn hạn chế. Khi sự thay đổi xảy ra ở cấp độ di truyền, hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân, mà còn có thể lan sang các thế hệ tương lai.

Bên cạnh rủi ro y học, một trong những mối quan ngại lớn nhất là khả năng lạm dụng công nghệ chỉnh sửa gen cho những mục đích không vì sức khỏe con người. Khi vượt ra ngoài phạm vi chữa bệnh, kỹ thuật này có thể bị sử dụng để tạo ra những con người “được thiết kế” nhằm phục vụ lợi ích kinh tế, chính trị hoặc quân sự. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, nguy cơ biến công nghệ sinh học thành công cụ phục vụ xung đột hoặc kiểm soát con người là điều không thể xem nhẹ.

Ngoài ra, chỉnh sửa gen ở người còn đặt ra nguy cơ gia tăng bất bình đẳng xã hội. Nếu các liệu pháp đắt đỏ này chỉ cho một số quốc gia hoặc tầng lớp giàu có, xã hội có thể bị phân hóa giữa những con người “tự nhiên” và những con người “được chỉnh sửa”. Sự phân hóa ấy không chỉ gây mâu thuẫn xã hội, mà còn có thể kéo theo các vấn đề như kỳ thị sinh học, buôn bán công nghệ di truyền và những tệ nạn mới chưa từng xuất hiện trước đây.

Khi sự sống dần bị nhìn nhận như một đối tượng có thể thiết kế và tối ưu hóa, các chuẩn mực đạo đức truyền thống của xã hội đứng trước nguy cơ bị xói mòn. Việc can thiệp vào gen người vì thế không còn là vấn đề khoa học thuần túy, mà đã trở thành câu chuyện lớn liên quan đến nhân quyền, an ninh sinh học và trật tự xã hội toàn cầu.

Sự thành công trong điều trị cho em bé KJ Muldoon cho thấy khoa học hiện đại đã đạt được những bước tiến vượt bậc. Tuy nhiên, cùng với niềm hy vọng là những câu hỏi nghiêm túc về giới hạn đạo đức và trách nhiệm của nhân loại. Khi một quyết định khoa học có thể ảnh hưởng đến nhiều thế hệ, trách nhiệm ấy không chỉ thuộc về các nhà nghiên cứu, mà là mối quan tâm chung của toàn xã hội.

Vấn đề cốt lõi đặt ra hiện nay không chỉ là khoa học có thể làm được gì, mà là con người nên làm đến đâu. Nếu thiếu một khung pháp lý rõ ràng, sự giám sát nghiêm ngặt và đối thoại xã hội minh bạch, tiến bộ khoa học rất dễ bị cuốn theo tham vọng, cạnh tranh và lợi ích cục bộ. Chỉnh sửa gen ở con người, vì thế, không chỉ là một bước ngoặt y học, mà còn là phép thử lớn đối với lương tri, trách nhiệm và tầm nhìn dài hạn của nhân loại.

Phần 2: Những Bước Khoa Học Dùng Để Chình Sửa GEN Cho Baby

1. EDITED” ở đây nghĩa là gì?

Edited = chỉnh sửa gen (gene editing)

Tức là can thiệp trực tiếp vào ADN của phôi thai, thay đổi hoặc loại bỏ một đoạn gen nhất định trước khi em bé được sinh ra.

Không phải chỉnh sửa ngoại hình như photoshop, mà là chỉnh sửa ở cấp độ sinh học – di truyền.

2. Người ta chỉnh sửa gen để làm gì?

Về mặt lý thuyết, mục tiêu là:

a. Loại bỏ gen gây bệnh di truyền (ví dụ: HIV, thalassemia, Huntington…)

b. Ngăn bệnh truyền từ cha mẹ sang con

c. tăng khả năng đề kháng bệnh

XXX Hiện nay KHÔNG được phép chỉnh sửa gen để:

a. Tạo “em bé thông minh hơn”

b. Thay đổi ngoại hình (cao, đẹp, mắt xanh…)

c. “Thiết kế con người theo ý muốn”

3. Con người làm điều này bằng cách nào?

Công nghệ chính: CRISPR-Cas9

a. Anh có thể hình dung đơn giản:

CRISPR = bản đồ định vị đoạn gen cần sửa

Cas9 = chiếc “kéo sinh học” cắt ADN

Sau khi cắt, tế bào:

-> hoặc loại bỏ gen xấu

-> hoặc thay bằng gen lành

4. Các bước cơ bản (đơn giản hóa)

Đây là mô tả khoa học, không phải hướng dẫn thực hành

a. Bước 1: Tạo phôi

Trứng + tinh trùng → phôi (embryo) trong phòng thí nghiệm (IVF)

b. Bước 2: Xác định gen cần chỉnh

* Phân tích ADN

* Tìm gen gây bệnh

c. Bước 3: Chỉnh sửa gen

* Tiêm CRISPR-Cas9 vào phôi

* Cắt / thay đổi đoạn gen mục tiêu

d. Bước 4: Theo dõi phôi

Kiểm tra:

* Gen đã sửa đúng chưa

* Có lỗi ngoài ý muốn không

e. Bước 5: Cấy phôi vào tử cung

Nếu phôi phát triển bình thường → mang thai → sinh em bé

5. “Baby edited” đầu tiên trên thế giới là ai?

Năm 2018, nhà khoa học Trung Quốc He Jiankui

Ông tuyên bố tạo ra hai bé gái song sinh được chỉnh gen để kháng HIV

Hậu quả:

Bị lên án toàn cầu

Bị bỏ tù

Công trình bị xem là phi đạo đức và nguy hiểm

6. Vì sao việc này gây lo ngại?

Không biết hậu quả lâu dài

Lỗi gen có thể di truyền cho thế hệ sau

Nguy cơ tạo ra bất bình đẳng sinh học

Vượt qua ranh giới đạo đức con người

Hiện nay:

Hầu hết các nước cấm chỉnh sửa gen phôi người để sinh con

Chỉ cho phép nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, không cấy vào người thôi.

h.phan 12.18.2025
 https://www.facebook.com/share/1Buhu8MArA/?mibextid=wwXIfr

Viết theo tài liệu:
https://abcnews.go.com/.../baby-saved-gene.../story....

__________________________