Chứng Nghiện Thuốc Lá (bài 02)

BS Nguyễn Thị Nhuận

Phương pháp điều trị và thuốc

Hút thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong duy nhất có thể phòng ngừa được. Sức khỏe của bạn sẽ tốt hơn lên ngay lập tức nếu bạn ngừng hút thuốc. Người hút thuốc trẻ khi ngưng hút sẽ có tuổi thọ bình thường, ngay cả những người hút thuốc lớn tuổi mà ngưng hút thì cũng thêm được thời gian và phẩm chất cho tuổi thọ của họ.

Theo thông báo của Surgeon General (Bác Sĩ Quốc Gia), một năm sau khi bỏ thuốc, nguy cơ 'heart attack' giảm mạnh. Sau 2-5 năm, nguy cơ 'stroke' có thể giảm xuống bằng của người không hút. Và sau 10 năm, nguy cơ ung thư có thể giảm xuống còn khoảng một nửa so với người hút thuốc.

Giống như hầu hết những người hút thuốc, bạn đã từng có ít nhất một lần nỗ lực nghiêm túc để ngưng hút. Nhưng rất hiếm khi người ta có thể ngừng hút thuốc lá với nỗ lực lần đầu tiên - đặc biệt là nếu bạn không có sự giúp đỡ. Nhưng bạn sẽ có rất nhiều cơ hội bỏ được thuốc lá nếu bạn dùng các loại thuốc hay lời khuyên, hoặc cả hai. 

Thuốc

Hiện đã có nhiều phương pháp điều trị chứng nghiện thuốc lá được đánh giá là an toàn và hiệu quả. Sử dụng cùng một lúc nhiều hơn một loại thuốc có thể giúp có kết quả tốt hơn, thí dụ như kết hợp một loại thuốc có tác dụng kéo dài với một sản phẩm thay thế nicotine tác dụng ngắn. Nên hỏi bác sĩ về một phương pháp điều trị thích hợp.

Nếu đang mang thai hoặc cho con bú, hút ít hơn 10 điếu thuốc mỗi ngày, hay dưới 18 tuổi, cần nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng một sản phẩm thay thế nicotine bán tự do. 

Chữa bằng cách thay thế nicotine

Cách này cung cấp nicotine mà không có hóa chất độc hại khác. Nhiều người nhầm tưởng rằng nicotine gây ung thư, nhưng không phải vậy. Chính những chất hóa học khác được cho thêm vào thuốc lá mới gây ung thư. Những loại thuốc chứa nicotine được sản xuất dưới nhiều hình thức như miếng dán, kẹo cao su, thuốc uống, thuốc xịt mũi và hít, có thể giúp giảm các triệu chứng cai nghiện và cảm giác thèm hút. Thời gian tốt nhất để bắt đầu sử dụng thuốc thay thế nicotine là ngày bạn quyết định bỏ hút. Một số người dùng thuốc này để giảm bớt hút thuốc từ từ trên đường dừng lại hoàn toàn. 

Thuốc không chứa nicotine

Thuốc không chứa nicotine gồm có các thuốc chống trầm cảm, thuốc làm giảm triệu chứng cai nghiện và giảm cảm giác vui thích có được khi hút thuốc.

Lời khuyên, các nhóm hỗ trợ và các chương trình khác

Kết hợp thuốc với những lời khuyên từ những chuyên viên giúp ngưng hút có tác dụng tốt nhất cho việc ngưng hút lâu dài. Thuốc giúp đối phó với các triệu chứng cai nghiện trong khi những lời khuyên về hành vi giúp bạn có được các kỹ năng cần thiết để tránh thuốc lá trong thời gian dài. Càng được chữa trị về tâm lý và hành vi lâu dài thì kết quả càng tốt hơn. 

Các chương trình lời khuyên và hỗ trợ để giúp ngưng hút thuốc lá gồm có: 

-  Tư vấn qua điện thoại. Gọi 800-QUIT-NOW ( 800-784-8669 ) để tìm những chương trình tư vấn này.

-  Tư vấn cá nhân hoặc nhóm. Tư vấn bởi một chuyên gia điều trị thuốc lá giúp tìm hiểu các kỹ thuật để chuẩn bị ngừng hút thuốc và hỗ trợ trong tiến trình ngưng hút. Có thể hỏi bác sĩ của mình về các chuyên gia này. 

Nhóm hỗ trợ Nicotine Anonymous có ở nhiều địa phương cung cấp hỗ trợ cho người hút thuốc cố gắng bỏ thuốc lá. Một số trung tâm y tế có thể cung cấp các chương trình điều trị tại nhà. 

-  Các chương trình dựa trên internet. Một số trang web cung cấp hỗ trợ và phương pháp bỏ thuốc lá thí dụ như chương trình miễn phí BecomeAnEX cung cấp thông tin và kỹ thuật cũng như blogs, diễn đàn cộng đồng, câu hỏi cho các chuyên gia và nhiều dịch vụ khác. 

Những gì nên tránh

Có rất nhiều sản phẩm nói là giúp bỏ hút được quảng cáo rầm rộ tuy chưa có bằng chứng khoa học cho thấy các sản phẩm này có hiệu quả hoặc an toàn. 

-  Sản phẩm nói là ngăn chặn hút thuốc gồm các sản phẩm làm thay đổi mùi vị của thuốc lá, những cách ăn đặc biệt để kiềm chế cảm giác thèm nicotine và nhiều vitamin được quảng cáo là giúp ngưng hút thuốc.

-  Các loại thảo mộc và các chất bổ sung. Những thứ này không cần được FDA kiểm soát, nên không ai chứng minh sự hiệu quả và an toàn của chúng.

-  Kẹo mút và thuốc bôi có chứa Nicotine. Sản phẩm chứa salicylate nicotine không được FDA chấp thuận, rất nguy hiểm nếu trẻ em ăn nhầm.

-  Thuốc lá điện tử (e- cigarettes) cung cấp khói có hương vị chứa chất nicotine qua một thiết bị trông giống như điếu thuốc lá. Chưa biết được sự an toàn của hơi thuốc này và số lượng nicotine cung cấp

-  Thôi miên. Mặc dù không có bằng chứng hỗ trợ việc sử dụng thôi miên trong việc cai thuốc lá, một số người nói rằng nó hữu ích. Nếu chọn dùng thôi miên, nên hỏi bác sĩ về việc tìm kiếm một nhà thôi miên có uy tín.

*Nên nhớ: tất cả các loại thuốc lá dưới mọi hình thức đều không an toàn:
-  Các loại này gồm có: Thuốc lá loại hòa tan được như thuốc lá túi (tobacco pouches), thuốc lá ngậm (lozenges), thuốc lá giải (strips) hoặc các sản phẩm ngậm trong miệng có chứa một lượng nhỏ thuốc lá và nicotine. Các sản phẩm thuốc lá này được sử dụng ở những nơi bị cấm không được hút thuốc. Không có bằng chứng những sản phẩm này sẽ giúp ngừng hút thuốc và có rất ít hiểu biết về ảnh hưởng của chúng lên sức khỏe. 

-  Thuốc lá không khói và hít (snus). Những sản phẩm này chứa cùng lượng nicotine như thuốc lá và làm tăng nguy cơ ung thư miệng và cổ họng, răng, bệnh nướu răng, và các vấn đề sức khỏe khác.

-  Ống điếu và xì gà. Những sản phẩm này vẫn có nguy cơ sức khỏe tương tự như thuốc lá dù ít hơn một chút, nên chúng không phải là một lựa chọn an toàn hơn cho người hút thuốc như họ vẫn nghĩ.

-  Bàn đèn (narghiles). Đây là những ống điếu nước đốt thuốc lá, khói thuốc được hít vào qua một đường ống. Chúng không an toàn hơn so với thuốc lá. Nước không lọc được các độc tố trong khói, thêm nữa dùng chung bàn đèn đưa đến nguy cơ lây những bệnh truyền nhiễm . 

-  Thuốc lá có hương vị. Thuốc lá đinh hương (kreteks và thuốc lá có hương vị (bidis) đều mang nguy cơ sức khỏe như thuốc lá và còn có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác. Chúng bị cấm tại Hoa Kỳ nhưng có sẵn ở một số nước. 

Tự giúp bằng cách thay đổi lối sống

Nên biết rằng việc có một kế hoạch để đối phó với các triệu chứng cai thuốc lá rất quan trọng. Triệu chứng cai nghiện thường dữ dội nhất trong tuần đầu tiên sau khi ngừng hút thuốc và có thể kéo dài vài tuần, với cường độ giảm dần.

Mặc dù hầu hết các triệu chứng cai thuốc lá sẽ qua trong vòng một tháng, người cai thuốc đôi khi có thể bị thôi thúc mạnh mẽ hoặc thèm muốn hút thuốc vài tháng sau khi ngưng thuốc. Những chuyện kết hợp với việc hút thuốc (thí dụ sau khi ăn) có thể kích động cảm giác thèm hút. 

Sau đây là những cách giúp đối phó các triệu chứng cai thuốc:

-  Tập thể dục thường xuyên giúp giảm triệu chứng cai nghiện và giúp ngừng hút thuốc. Tập thể dục cũng giúp tránh bị tăng cân, chuyện thường xẩy ra nơi người cai thuốc lá. 

-  Chờ cho cơn thèm qua đi. Cơn thèm thuốc thường kéo dài ít hơn năm phút. Nên tìm những việc làm để giúp qua cơn thèm như rửa chén, đi bộ hoặc ăn một món lành mạnh chẳng hạn như cà rốt, một quả táo hoặc hạt hướng dương để giúp miệng bận rộn. Làm một việc gì đó bằng tay để giữ tay bận rộn. Cơn thèm sẽ qua nhanh chóng. Hãy chắc chắn rằng đã bỏ hết các nguồn cung cấp thuốc lá. Không giữ lại một gói dành cho “trường hợp khẩn cấp”.

-  Nhận ra những lý lẽ ngụy biện để hút trở lại, thí dụ như, "Mình sẽ chỉ hút một điếu để qua được thời gian khó khăn này" hoặc "Hút chỉ một điều sẽ chẳng chết ai". Nhận ra rằng đó là lý lẽ ngụy biện có thể làm hỏng kế hoạch cai thuốc của bạn. Ôn lại những lý do bạn quyết định bỏ thuốc, và thay thế suy nghĩ ngụy biện bằng những ý nghĩ tích cực để hỗ trợ việc cai thuốc.

-  Nói chuyện với một người hỗ trợ. Nếu bạn cảm thấy lo lắng hay chán nản hoặc cần được khuyến khích, nói chuyện với một người hỗ trợ có thể giúp bạn vượt qua sự thèm muốn hút thuốc.

-  Tránh những tình huống dễ làm bạn thèm hút. Tìm biết những tình huống nào dễ làm bạn thèm hút để tránh xa người, địa điểm và tình huống có thể cám dỗ bạn hút thuốc.

-  Nhận biết rằng bỏ hút cần nhiều năng lượng và thời gian. Điều chỉnh lịch trình làm việc để bớt đi công việc phải làm và dành thời gian cho những hoạt động giải trí và thư giãn

-  Thường xuyên ăn những bữa ăn lành mạnh. Ăn nhiều trái cây và rau, và uống nhiều nước hơn . 

Cách duy trì bỏ hút lâu dài

Muốn bỏ hút lâu dài, bạn nên theo những lời khuyên sau: 

-  Duy trì ý muốn bỏ thuốc. Quyết định bỏ thuốc lá, chọn ngày bắt đầu và làm kế hoạch rõ rệt. Bắt đầu bằng cách suy nghĩ về những cảm xúc lẫn lộn về chuyện hút thuốc. Sau đó làm một danh sách các lý do khiến bạn muốn ngưng hút thuốc lá .

-  Không nên nản lòng nếu lỡ hút lại. Nên nhớ rằng rất dễ bị hút lại một vài lần hoặc không bỏ hẳn được. Nhưng mục tiêu của bạn phải là ngưng hút hoàn toàn, vì ngay cả hút chút ít hay thỉnh thoảng hút cũng là nguy hiểm. Nên học hỏi từ kinh nghiệm quá khứ về những gì có thể dẫn đến thất bại. Biết được những yếu tố này khiến bạn trở nên mạnh mẽ hơn trong nỗ lực bỏ thuốc sau đó.

-  Xác định những tình huống khiến bạn dễ hút lại. Điều này sẽ giúp bạn giải quyết vấn đề và có một kế hoạch để đối phó với các tình huống có nguy cơ cao .

-  Tìm sự hỗ trợ. Hỗ trợ xã hội là chìa khóa để đạt được thành công trong việc ngưng hút. Nhờ gia đình, bạn bè và đồng nghiệp hỗ trợ và khuyến khích bạn. Nên thẳng thắn cho họ biết những điều gì có thể giúp bạn nhiều nhất.

-  Thường xuyên tự khuyến khích bằng những câu nói tích cực, thí dụ như "Tôi cảm thấy biết ơn đã bỏ được hút thuốc", “Bỏ hút thấy dễ thở làm sao!”

-  Thiết lập vùng “không khói thuốc”. Nếu có người khác trong gia đình hút thuốc, đặt ranh giới bằng cách tuyên bố cấm hút thuốc trong nhà và xe của bạn. Yêu cầu các đồng nghiệp không mời bạn hút hoặc mời ra bên ngoài để hút.

-  Thường xuyên ôn lại những lợi ích bạn có được nhờ ngưng hút. Lợi ích ngắn hạn gồm có thở dễ dàng hơn, tiết kiệm tiền và có quần áo không có mùi. Lợi ích dài hạn gồm có giảm nguy cơ bệnh tật, tăng cơ hội sống lâu hơn và tạo một môi trường lành mạnh cho gia đình bạn.

-  Tránh uống rượu. Uống rượu dễ làm bạn hút trở lại. Tránh những chỗ có uống rượu cho đến khi bạn tự tin rằng mình sẽ không bị cám dỗ để hút lại.

-  Tự thưởng cho mình. Mua một tạp chí, đi chơi công viên, gặp một người bạn ăn trưa hoặc lấy một lớp về một ngành bạn yêu thích.

 Phòng ngừa

Cách tốt nhất để ngăn chặn việc nghiện thuốc lá là không bắt đầu hút. Cách tốt nhất để ngăn ngừa con em mình không hút thuốc là chính bạn phải không hút thuốc. Nếu bạn là một phụ huynh hút thuốc lá, bỏ thuốc khi con em của bạn càng nhỏ thì càng ít có nguy cơ chúng trở thành người hút thuốc lá.

Đây là một số điều bạn có thể thử làm như một phụ huynh : 

-  Thúc đẩy những môi trường không khói thuốc. Hỗ trợ quốc hội thông qua những đạo luật cấm hút thuốc nơi công cộng, chỗ làm việc..

-  Hỗ trợ quốc hội để tăng thuế các sản phẩm thuốc lá. Giá thuốc cao khiến thanh thiếu niên ít có cơ hội tập hút thuốc. Giá cao và các đạo luật cấm hút thuốc tại nơi làm việc là những chính sách y tế công cộng hiệu quả nhất để giảm hút thuốc ở người lớn và ngăn chặn những người trẻ tuổi bắt đầu hút.

-  Nói chuyện với con mình. Hỏi xem bạn của chúng có hút thuốc không. Hầu hết các thanh thiếu niên hút điếu thuốc đầu tiên với một người bạn đã từng hút thuốc lá. Cho con của bạn biết về các hình thức khác của thuốc lá như xì gà và thuốc lá không khói, cũng mang những rủi ro sức khỏe đáng kể

-  Tìm biết những gì con bạn suy nghĩ về hút thuốc. Yêu cầu chúng đọc bài viết này để bạn có thể thảo luận với cháu. Bạn có thể là một ảnh hưởng rất lớn vào việc con em của bạn hút thuốc hay không, mặc cho những gì chúng thấy trong các bộ phim và trên Internet.

-  Giúp con bạn tự tìm hiểu về cảm xúc cá nhân của chúng. Dùng những câu hỏi không có vẻ phán xét và tập luyện với chúng về cách đối phó với các tình huống khó khăn liên quan đến áp lực từ bạn bè và hút thuốc.

-  Những ảnh hưởng xã hội. Nhắc nhở con em rằng hút thuốc lá làm hơi thở hôi và làm cho mái tóc và quần áo có mùi.

-  Làm việc với các trường học. Hoạt động trong các chương trình giúp ngừng hút thuốc của trường học và cộng đồng .

BS Nguyễn Thị Nhuận  (VienDongDaily.Com - 10/01/2014)

 

____________________________________________________________________________